‘We moeten de klanten omarmen. En zij ons’

— Jan, Boekhandel Beatrijs

Beatrijs 2019. Het is de titel van een schriftje waarin Jan Van Damme de toekomst van zijn boekhandel aan het uittekenen is. Confituur mocht even spieken.

Interview door Piet De Loof

Boekhandel Beatrijs is niet alleen in Oudenaarde een begrip, maar ook ver buiten de Vlaamse Ardennen. Dat zoiets niet vanzelf gaat, hoef je Jan Van Damme (52) niet te vertellen: ‘Het is maar door wakker te zijn dat je blijft bestaan.’ Beatrijs bestaat intussen bijna een half eeuw. 30 jaar geleden kwam Jan in de zaak die zijn ouders hadden opgericht. Een vanzelfsprekende stap, om meer dan één reden.

© Beatrijs

Jan: ‘Natuurlijk heb ik altijd een grote liefde voor boeken en cultuur gehad en wou ik als tiener echt boekhandelaar worden. Ik werkte ook graag met mensen — ’s zomers ging ik als begeleider mee op kamp met andersvaliden. Een goede boekhandelaar moet niet alleen van boeken houden, maar ook van mensen.’

De eerste jaren kon Jan rijpen onder moeders vleugels. Het eerste wat hij deed, was de boekhandel automatiseren. Van stockbeheer was toen nog geen sprake, maar daar kwam snel verandering in.

Jan: ‘Mijn moeder werkte nog met fiches en vooral op buikgevoel. Wij werden bij mijn start de eerste boekhandel in Vlaanderen om Tite-Live te gebruiken, een softwareprogramma voor boekhandels dat nog altijd bestaat – uiteraard is het enorm geëvolueerd. Ik opende ook een tweede vestiging, in Deinze, maar die boekhandel werd stopgezet door personeelstekort in de boekhandel in Oudenaarde. Achteraf bekeken was dat wellicht mijn drang om ook zélf iets op te starten, helemaal van nul.’

In de jaren 90 ging moeder Beatrijs, stichter en bezieler van Beatrijs, met pensioen en nam Jan het roer volledig over.

Niet té selectief

Dat groeien gebeurde gestaag en doordacht. Met aandacht voor wat er leeft, zonder op elke kar te springen maar ook zonder té selectief te worden. Het bleek de sleutel om een stabiel profiel op te bouwen.

Jan: ‘We hebben ons altijd ver gehouden van rages à la Clouseau-papiterie, K3, Bumba… Wat niet wil zeggen dat we elitair willen zijn. Ik ben zelf een liefhebber van het meer literaire werk en ik verkoop graag Murakami of Barnes, maar wie ben ik om te zeggen: ik verkoop geen Dan Brown of Montefiore? Sowieso is het niet haalbaar om in Oudenaarde erg selectief te zijn. Wij hebben een ander publiek dan Gent, Antwerpen of Leuven. Hier in Oudenaarde zijn geen universiteiten of hogescholen en dat maakt dat we een meer traditioneel publiek hebben. Wat niet wil zeggen dat ik de boekenselectie beperk tot enkel evidente titels.’

Stabiliteit, nu en straks, bereikte Jan ook door te diversifiëren, maken dat je als boekhandel op meer dan één been kan staan.

Jan: ‘Om te kunnen doen waar ons hart ligt, moeten we ook andere dingen doen. Zo zijn we de belangrijkste leverancier van bibliotheken in Zuid-Oost-Vlaanderen geworden. En hebben we geïnvesteerd in Lichtvis, een project dat de aankoop van schoolboeken automatiseert. De leerlingen bestellen hun boeken online, wij zorgen ervoor dat alles in de scholen geraakt. We rollen dat systeem nu ook uit voor andere onafhankelijke boekhandels, zoals Salvator in Mechelen. Door dit project ben ik er zeker van dat ik ook over 5 à 10 jaar nog schoolboeken zal kunnen verkopen, anders was het binnenkort misschien gedaan. Als je niet vernieuwt, dan verdwijnen dingen, dan ga je eruit.’

Kopje koffie?

2019 wordt alleszins een belangrijk jaar om de boekhandel klaar te stomen voor de toekomst.

Jan: ‘2019 wordt het jaar van de omschakeling, waarin we ons verder willen profileren als een onafhankelijke boekhandel met de blik vooruit. Mensen gaan hun boekhandel moeten omarmen als ze willen dat hij blijft bestaan, maar de boekhandel moet ook zijn publiek omarmen. Die oefening zijn we nu aan het maken. We merken bijvoorbeeld dat klanten vaker binnenkomen voor dat éne boek. Dat is natuurlijk goed, maar we hebben even graag dat ze wat snuisteren, de tijd nemen om de winkel te beleven, om een praatje te slaan met mensen die ze hier treffen. Dus gaan we tegen de lente van 2019 enkele rekken wegdoen en plaats maken voor een koffiehoek met een 20-tal plaatsen. Koffie zal de drempel om binnen te komen verlagen en zo wordt Beatrijs nóg meer een ontmoetingsplaats.’

Samenwerking

Belangrijk is ook, benadrukt Jan, dat de boekhandel zijn ziel behoudt.

Jan: ‘We gaan niet zomaar enkele rekken vervangen door tafels. Het plaatje als geheel moet blijven kloppen. Zo gaan we in die koffiehoek inzetten op samenwerking— ik denk aan bakkers en koffiehandelaars uit de streek. En als brouwersstad ligt ook de keuze voor streekbieren voor de hand. Een belangrijke oefening wordt ook: hoe gaan we dat intern organiseren? Beatrijs is veel meer dan alleen ik: mijn medewerksters Katrien, Karin, Martine en Kaat, en mijn vrouw Krista zijn ook ‘Beatrijs’.’

‘Plan 2019’ zal ook invloed hebben op het aanbod. Minder maar beter, dat wordt het devies.

Jan: ‘We blijven voor alle duidelijkheid inzetten op een breed aanbod. Maar we gaan wel kritischer worden. Daarmee helpen we ook de lezers. Sommige lezers hebben ons niet nodig en weten wat ze willen. Maar we merken dat de meer zoekende lezer overdonderd geraakt door een té breed aanbod. Hen willen we nog beter begeleiden en sturen, dat is ook onze troef. De conclusie moet zijn: bij Beatrijs vind je altijd iets.’